09 sie Standardy Ochrony Małoletnich, czyli tzw. „ustawa Kamilka”
Analiza stanu prawnego, opracowana prze radcę prawnego cechu mec, Wojciecha Ulanowskiego dotycząca standardów ochrony małoletnich.
Szanowni Państwo,
w związku z obowiązującą już od 15 lutego 2024 r. tzw. „ustawą Kamilka” (czyli nowelizacją szeregu ustaw dotyczących ochrony małoletnich, będących ofiarami przemocy), która zakłada realizację zawartych w niej zaleceń do dnia 15 sierpnia 2024 r. – przesyłamy Państwu poniżej najważniejsze założenia nowych regulacji prawnych, w interesującym Członków Cechu zakresie (w szczególności w kontekście zatrudniania pracowników młodocianych w celu nauki zawodu).
Nowelizacja swoją potoczną nazwę wzięła od ośmioletniego Kamilka z Częstochowy, który został zakatowany przez ojczyma. Od dnia 15 lutego wymienione w ustawie podmioty mają sześć miesięcy czasu (do 15 sierpnia 2024 r.) na dostosowanie działalności do zgodności z nowymi przepisami. Akt prawny, jak już jesteśmy do tego przyzwyczajeni, jest napisany w sposób nie do końca jasny. W szczególności powstały spore wątpliwości do kogo akt ten jest kierowany i czy nałożone przez niego obowiązki obejmują także np. podmioty, które zatrudniają pracowników młodocianych. Niemniej jednak, aby Państwa uspokoić i jednocześnie nakreślić temat (m.in. zapobiegając panice celowo tworzonej przez firmy oferujące rozmaite szkolenia), postaramy się przybliżyć Państwu to co najważniejsze, tj.: kogo ustawa dotyczy i jakie obowiązki przewiduje.
Ustawa wprowadza tak naprawdę dwie podstawowe kategorie obowiązków.
1. Po pierwsze jest to konieczność wprowadzenia „Standardów ochrony małoletnich” – dalej także jako „SOM”.
Standardy ochrony małoletnich to dokument zawierający wewnętrzne procedury, które obejmują:
– edukację personelu danej organizacji lub firmy;
– zasady podejmowania interwencji w przypadku podejrzenia, że dziecko doznaje krzywdzenia ze strony zarówno pracowników, współpracowników, wolontariuszy danej organizacji, jak i ze strony członków rodziny lub rówieśników, czyli innych dzieci;
– zasady bezpiecznych relacji między personelem a dziećmi oraz bezpiecznych relacji rówieśniczych;
– zasady ewaluacji wprowadzonych rozwiązań.
Jak to zwykle bywa – są trudności w odczytaniu kto podlega obowiązkowi tworzenia i wprowadzania takich standardów. W myśl ustawy obowiązek taki mają:
1. organ zarządzający:
– jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900). Należą do nich m.in. : przedszkola, szkoły i schroniska młodzieżowe;
– inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
2. organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich;
3. podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.
W naszej ocenie to szkoła lub Ochotnicze Hufce Pracy mają obowiązek tworzenia SOM a rzemieślnik, który szkoli pracowników młodocianych powinien móc się z takimi standardami zapoznać i je stosować. Niemniej jednak – póki co nie ma jednoznacznych wytycznych na ten temat. Związek Rzemiosła Polskiego (Zespół Oświaty Zawodowej i Problematyki Społecznej) poinformował nasz Cech, że prace nad ostateczną wersją SOM dla pracodawców nadal trwają. MEN dopiero w tym tygodniu ma się pochylić nad ich zawartością (ponoć są jakieś błędy merytoryczne, które muszą zostać usunięte przez prawników). Zatem SOM nie mogą być przyjęte w takiej formie, w jakiej wyszły z podzespołu.
Należy czekać na oficjalny komunikat MSWiA, że ww. dokument jest przez niego zaakceptowany do użytku powszechnego. Wówczas także Związek Rzemiosła Polskiego będzie mógł go odesłać do stosowania izbom i cechom. Nasz Cech oczywiście niezwłocznie przekaże Państwo informacje w tym zakresie. Nasza rekomendacja w chwili obecnej to wstrzymać się ze zlecaniem tworzenia SOM. Pracodawcy – rzemieślnicy nie są głównym celem przedmiotowej ustawy (są nimi szkoły, przedszkola, organizatorzy wypoczynku, itp.). Stąd zamiast wydawać nieraz duże kwoty na opracowanie SOM – lepiej wstrzymać się i zastosować wzór dokumentu, który przygotuje Związek Rzemiosła Polskiego (o ile w ogóle będzie konieczność wdrażania ich u Państwa jako pracodawców). Przychylamy się zatem do prośby Związku Rzemiosła Polskiego o cierpliwość. Ani nasz Cech, ani Związek Rzemiosła Polskiego monitoruje całą sytuację, ale też nie ma wpływu na wszelkie działania podejmowane w czasie przez administrację publiczną.
2. Po drugie (i w naszej ocenie bardziej istotne) – ustawa wprowadziła nowe obowiązki dla pracodawców i osób dopuszczających do działalności związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Bezsprzecznie szkoląc pracowników młodocianych, prowadzimy działalność związaną z wychowaniem i edukacją małoletnich. Wobec powyższego – zakres ten dotyczy zatem członków cechu, którzy szkolą pracowników młodocianych.
Jakie obowiązki na podstawie ustawy ma pracodawca i osoba dopuszczająca do działalności, a jakie osoba, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub osoba dopuszczana do działalności?
Pracodawca lub inny organizator działalności musi uzyskać informacje, czy dane przyszłego pracownika lub osoby dopuszczanej do działalności są zamieszczone w Krajowym Rejestrze Karnym (czy osoba zatrudniana jest niekarana za przestępstwa skierowane przeciwko małoletnim).
Osoba, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do działalności, musi przedstawić zaświadczenie o niekaralności w tym zakresie. Dotyczy to przestępstw o charakterze seksualnym, przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu (np. pobicie, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu), przestępstwa znęcania, przestępstwa handlu ludźmi, przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii lub informacji o odpowiadających tym przestępstwom czynach zabronionych określonych w przepisach prawa obcego.
Informację z KRK można uzyskać składając wniosek: osobiście lub pocztą, za pomocą formularza „Zapytanie o udzielenie informacji o osobie” – szczegółowe informacje znajdują się na stronie: https://www.gov.pl/web/krajowy-rejestr-karny
Za wydanie informacji z KRK płaci osoba, która będzie pracować lub wykonywać działalność związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich lub opieki nad nimi. Informacja z KRK nie ma terminu ważności. Dane w KRK mogą się szybko zmieniać. Należy więc złożyć aktualne zaświadczenie przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem do działalności.
Podsumowując: aby dochować należytej staranności w związku z wchodzącymi w życie dnia 15 sierpnia 2024 r. omawianymi przepisami, należy przede wszystkim zadbać o posiadanie zaświadczeń o niekaralności pracowników, którzy szkolą młodocianych. W zakresie wdrożenia Standardów ochrony małoletnich można na razie poczekać na ustalenie, czy konieczność ich wdrożenia obejmuje też pracodawców pracowników młodocianych (w mojej ocenie nie) a jeżeli tak, to poczekać na bezpłatny wzór SOM, który jest w publicznym przygotowaniu.
Więcej informacji w omawianym zakresie znajduje się na rządowej stronie internetowej pod następującymi linkami:
https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ustawa-kamilka–standardy-ochrony-maloletnich2
W razie wprowadzenia kolejnych zmian stanu prawnego wpływających na prawa i obowiązki przedsiębiorców – członków Cechu, zostaniecie Państwo o tym poinformowani przez Cech. Ponadto wszystkie dostępne informacje są na bieżąco umieszczane na aktualizowanej stronie internetowej Cechu.