17 mar Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy
Szanowni Państwo,
w związku z podpisaniem przez Prezydenta RP w sobotę, 12 marca 2022 r., ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, która została opublikowana w Dzienniku Ustaw w już w ostatnią sobotę wieczorem (Dz. U. z 2022 r. poz. 583), przesyłamy Państwu poniżej najważniejsze założenia nowych regulacji prawnych. Akt prawny dotyczy wielu różnych płaszczyzn (społecznej, administracyjnej, gospodarczej) zaistniałej w Polsce sytuacji wynikającej z napaści Rosji na Ukrainę. Członków Cechu powinno zainteresować jednak kilka wprowadzonych przedmiotową ustawą rozwiązań dotyczących uproszczenia zasad legalizacji zatrudnienia pracowników z Ukrainy, co zostanie opisane poniżej.
Zgodnie z postanowieniami nowej ustawy, obywatele Ukrainy (a także ich małżonkowie niemający obywatelstwa ukraińskiego), którzy na skutek rosyjskiej agresji (od 24 lutego 2022 r.) opuścili swoją ojczyznę, będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy. Będzie to dotyczyć osób, które przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy i zadeklarowały zamiar pozostania na terytorium naszego kraju. Legalny będzie także pobyt dzieci urodzonych już w Polsce przez Ukrainki, które uciekły przed wojną. Zgodnie z przedmiotową ustawą, po upływie 9 miesięcy – uchodźcy, których pobyt uznano za legalny, mogą ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat.
Co najbardziej istotne dla Członków Cechu, którzy chcieliby zatrudnić obywateli Ukrainy – uproszczeniu uległa procedura legalizacji zatrudnienia uchodźców. Do legalizacji zatrudnienia uchodźców z Ukrainy wystarczy przekazanie przez pracodawcę powiadomienia do urzędu pracy (elektronicznie przez portal praca.gov.pl) w terminie 14 dni od zawarcia umowy o powierzeniu pracy. Nie ma innych przeszkód w zawieraniu umów o pracę (a także umów cywilnoprawnych) z uchodźcami z Ukrainy. Zawierając umowę z takim uchodźcą, należy jednak pamiętać, że umowa o pracę powinna obowiązkowo być sporządzona w języku polskim (przy czym umowy mogą oczywiście być dwujęzyczne tj. polsko-ukraińskie). W powyższym kontekście istotne znaczenie (dla np. zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń) ma także kolejny aspekt omawianej ustawy. Zakłada ona nadanie numerów PESEL obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną. Rozwiązanie to pozwoli na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. Tryb uzyskania nr PESEL dla obywateli Ukrainy na podstawie omawianej ustawy został opisany na rządowej stronie internetowej, do której link jest następujący:
https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-numer-pesel-dla-cudzoziemcow
Przedsiębiorcy, którzy chcieliby zatrudnić uchodźców z Ukrainy – w pierwszej kolejności powinni jednak ustalić, czy konkretny człowiek jest objęty omawianą ustawą. Wiele osób przekraczających granicę RP nie posiada bowiem ukraińskich dokumentów. W tym miejscy należy jednak zauważyć, że ustawa nie dotyczy osób, które na teren Polski wjechały (nawet wskutek ucieczki przed rosyjską napaścią) z innych krajów, czyli osób przekraczających wpierw granicę Ukrainy z Mołdawią czy Rumunią i dopiero potem przejeżdzających do Polski. Zgodnie z omawianą ustawą wystarczy zaświadczenie komendanta głównego Straży Granicznej, że uchodźca przekroczył polsko-ukraińską granicę. Co istotne, specustawa dotyczy co do zasady uchodźców obywatelstwa ukraińskiego. Wymóg obywatelstwa ukraińskiego nie będzie stosowany wyłącznie do osób innej narodowości, jeżeli są małżonkami obywateli Ukrainy przekraczającymi granicę. W przypadku osoby z Kartą Polaka specustawa nie uzależnia ochrony od przekroczenia granicy po 24 lutego. Jeśli uchodźca nie ma potwierdzenia przekroczenia granicy polsko-ukraińskiej (choćby z tego względu, że w pierwszych dniach ukraińscy uchodźcy byli całymi grupami przepuszczani bez rejestracji), wystarczy, że taki uchodźca złoży wniosek do gminy, w której się zatrzymał o zarejestrowanie pobytu w terminie 60 dni od daty wjazdu. Wówczas dopiero będzie mógł korzystać z rozwiązań przewidzianych w omawianej specustawie.
W tym miejscu należy też opisać status Ukraińców, którzy przebywali już w Polsce legalnie przed napaścią Rosji na Ukrainę. Większość przepisów ustawy nie dotyczy bowiem takich osób. Terminy ważności ich wiz krajowych i zezwoleń na pobyt czasowy, które upłynęłyby w czasie wojny, zostaną jednak na mocy omawianej ustawy wydłużone do końca roku 2022. Terminy przypadające po 24 lutego (m.in. ważności kart pobytu czy polskich dokumentów tożsamości obywateli Ukrainy) zostaną natomiast wydłużone o 18 miesięcy. Podobnie przez 18 miesięcy będzie też uznawany za legalny pobyt obywatela Ukrainy, jeśli w czasie wojny straciłby możliwość przebywania w Polsce na podstawie np. wizy strefy Schengen lub w ramach ruchu bezwizowego.
Ponadto w omawianej ustawie przewidziano także pomoc obywatelom Ukrainy udzielaną przez wojewodów i samorządy. Może ona polegać m.in. na zakwaterowaniu czy zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego. Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną, będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie wniosku złożonego w gminie. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ustawa przewiduje utworzenie Funduszu Pomocy. Środki z niego będą przeznaczone w szczególności na finansowanie lub dofinansowanie zadań związanych z pomocą udzielaną obywatelom Ukrainy. Obywatele Ukrainy, którzy uciekają przed wojną, będą mieli również prawo do pracy na terytorium Polski. Będą mogli także ubiegać się o jednorazowe świadczenie pieniężne na utrzymanie w wysokości 300 zł na osobę. Chodzi w szczególności o pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej.
Nowe rozwiązania weszły w życie z dniem ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw, ale obowiązują z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r.
Dla chętnych, którzy chcieliby dogłębnie prześledzić wprowadzone rozwiązania w omawianym zakresie – przesyłamy w załączeniu tekst ustawy a także odsyłamy Państwa do oficjalnej strony rządowej znajdującej się pod linkiem:
https://www.gov.pl/web/rodzina/ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-z-podpisem-prezydenta-rp